Transformatör Yağında Çözünmüş SF₆ Gazı: Gizli Tehlike, Gelişmiş Tespit Yöntemleri ve Türkiye’deki Uygulamalar
EYMA Power’dan Kritik Uyarılar ve Doğru Cihaz Seçimi İçin Rehber
Elektrik enerjisinin güvenilir şekilde iletilmesi ve dağıtılması, yalnızca ekipmanın dayanıklılığına değil; bu ekipmanların çevresel koşullara, zamana ve elektriksel strese karşı nasıl davrandığının yakından izlenmesine bağlıdır. Bu bağlamda, özellikle transformatörler, enerji sistemlerinin omurgasını oluşturmaktadır. Ancak modern enerji altyapısında yer alan gaz yalıtımlı sistemlerle (GIS) birlikte SF₆ (sülfür hekzaflorür) gazının transformatör sistemlerine etkisi, gün geçtikçe daha fazla dikkat çeken bir konu haline gelmiştir.
❓ SF₆ Gazı Nedir ve Neden Kullanılır?
SF₆, elektriksel arkı söndürme ve yüksek dielektrik dayanım özellikleri nedeniyle, kesici ve GIS sistemlerinde yaygın olarak kullanılan inert bir gazdır. Ancak bu gaz, normalde transformatör sistemlerinin yağlı yalıtım çevriminde bulunmamalıdır. Eğer SF₆ bir şekilde transformatör yağına sızıyorsa, bu durum önemli bir arıza belirtisidir ve sistemin bütünlüğünü tehlikeye atabilir.
🧪 SF₆’nın Transformatör Yağında Varlığı: Neden Önemlidir?
SF₆ gazının transformatör yağı içinde çözünmesi, bir dizi zincirleme sonuca yol açabilir:
Yanıltıcı DGA Sonuçları: Çözünmüş Gaz Analizi (DGA) sistemleri genellikle metan (CH₄), etan (C₂H₆), asetilen (C₂H₂) gibi gazları algılar. Ancak bazı ölçüm teknolojileri (örneğin NDIR ya da fotoakustik sensörler), SF₆’yı bu gazlardan biriyle karıştırabilir. Bu da yanlış arıza yorumlarına neden olabilir.
Gereksiz Bakım ve Müdahale: Hatalı gaz ölçümü, ekipmanın sağlıklı olmasına rağmen bakım gerektiriyor gibi algılanmasına neden olur. Bu da zaman ve maliyet açısından ciddi bir israftır.
Gizli Sızıntıların Fark Edilmemesi: SF₆ sızıntısı genellikle mikro seviyelerde başlar. Eğer sistemde doğru sensörler yoksa, ilk etapta fark edilmeyebilir, ancak zamanla bu sızıntı büyüyerek çevresel riske ve yalıtım kaybına neden olur.
🌍 Doble’ın Bulguları Ne Diyor?
Doble Engineering’in kendi analiz laboratuvarlarından elde ettiği verilere göre:
Kuzey Amerika’daki yağ örneklerinin %0.3’ünde çözünmüş SF₆ tespit edilmiştir.
GIS sistemlerinin çok daha yaygın olduğu Orta Doğu, Asya ve Avrupa’da bu oranın daha yüksek olabileceği tahmin edilmektedir.
Doble, SF₆’nın DGA cihazlarında oluşturduğu hatalı okumaların en çok “metan” ve “karbon monoksit” gazlarıyla karıştırıldığını raporlamıştır.
📉 Teknik Etki: Ölçüm Hataları Neden Olur?
Bazı DGA sistemleri, “gazların optik absorpsiyon spektrumlarına” göre ölçüm yapar. Ancak SF₆’nın kızılötesi bölgede belirli dalga boylarındaki spektrumu, metan veya karbondioksit ile çakışabilir. Bu durum, özellikle aşağıdaki cihaz tiplerinde sorun yaratır:
NDIR (Non-dispersive Infrared) Cihazlar
Fotoakustik DGA Sistemleri
Bu cihazlar, SF₆’yı ölçmek üzere tasarlanmadığından, sistemdeki varlığını yanlış pozitif olarak yorumlarlar. Bunun sonucunda kullanıcıya aslında olmayan bir “termal arıza” ya da “dekompozisyon” sinyali verilir.
✅ Çözüm Ne? Gaz Kromatografisi ile SF₆ Ayırımı
Bu tür hataları önlemenin yolu, gaz kromatografisi (GC) temelli analiz cihazları kullanmaktır. Bu teknoloji, gazları moleküler özelliklerine göre ayırdığı için:
SF₆’yı diğer hidrokarbonlardan net bir şekilde ayrıştırabilir,
Gerçek konsantrasyonu doğru ölçebilir,
Sızıntının varlığını erken aşamada ortaya koyabilir.
🔬 Calisto C901S: SF₆’yı Doğrudan Ölçebilen Sistem
Morgan Schaffer’ın geliştirdiği Calisto C901S, bu alanda öne çıkan cihazlardan biridir. Özellikleri şunlardır:
9 gazı aynı anda ölçebilir (H₂, CO, CH₄, C₂H₂, C₂H₄, C₂H₆, CO₂, O₂ ve SF₆)
SF₆’yı ppb (billionth) hassasiyetle ölçebilir.
Cihaz üzerinde yer alan trend analizi, sızıntının zamanla nasıl değiştiğini gösterir.
Genişletilmiş sıcaklık ve nem toleransları sayesinde saha koşullarında güvenilir çalışır.
🇹🇷 EYMA Power Olarak Rolümüz
EYMA Power, Doble Engineering’in ve Morgan Schaffer’ın Türkiye’deki resmi distribütörüdür. Bu kapsamda:
Transformatör izleme sistemlerinin kurulumu,
Yerinde gaz analizi ve DGA sistem bakımı,
SF₆ sızıntı teşhisi için teknik destek,
Kalibrasyon ve uzaktan veri izleme çözümleri konularında uzman mühendislik hizmetleri sunuyoruz.
Ayrıca, enerji üretim tesisleri, trafo merkezleri ve dağıtım şirketleri için özelleştirilmiş DGA izleme projeleri geliştiriyoruz.
🧭 Sonuç: Doğru Teknoloji, Doğru Yorum
SF₆’nın transformatör yağı içinde çözünmesi, küçük bir kaçaktan çok daha fazlasıdır. Yanıltıcı DGA verileri, sisteminizi yanlış yönlendirebilir. Bu nedenle, kullanılan ölçüm teknolojisinin doğru seçilmesi hayati öneme sahiptir.
EYMA Power olarak, yalnızca cihaz satışı değil; doğru çözüm tasarımı ve teknik yol arkadaşlığı sunuyoruz. Türkiye genelindeki elektrik işletmeleri için güvenilir veri, doğru teşhis ve kesintisiz enerji hedefiyle çalışıyoruz.
📞 İletişim:
📧 info@eymapower.com
🌐 www.eymapower.com
Bir yanıt yazın